“A do donit dy bomba atomike?”
Kjo ishte një pyetje që ish- Sekretari Amerikan i Shtetit, John Foster Dulles ia bëri Ministrit të Jashtëm të Francës, Georges Bidault, në prill të vitit 1954, kujton një diplomat i lartë franceza Konteksti i kësaj oferte të pazakontë ishte gjendja kritike e ushtrisë franceze, e cila po luftonte me forcat nacionaliste të Ho Chi Ming në Dien Bien Phu, në rrafshnaltat vietnamese në veriperëndima
Beteja e Dien Bien Phu është lënë disi në hije nga angazhimi i mëvonshëm i amerikanëve në Vietnam në vitet 1960a
Por për tetë vite, mes vitit 1946 dhe 1954, francezët luftuan betejën e tyre të përgjakshme për të ruajtur perëndorinë në Lindjen e Largëta Pasi komunistët morën pushtetin në Kinë në vitin 1949, ky konflikt kolonial ishte bërë një fushëbetejë kyçe e Luftës së Ftohtëa Kinezët ofruan armë dhe furnizime të tjera për vietnamezët, ndërkohë që shumica e kostove të Francës mbështetej nga Amerikaa Por atje në terren po vdisnin ushtarë francezea Në vitin 1954, numri i të vdekurve i kalonte 55 mijëa
Në fund të vitit 1953, komandanti francez, gjeneral Navarre, vendosi që të ngrinte një garnizion të fortifikuar në luginën e Dien Bien Phu, rreth 280 milje nga kryeqyteti Hanoia Lugina rrethohej nga kodra dhe malea
Pozicioni ofronte një mbrojtje të mirë për francezët, të cilët mund të furnizoheshin nga ajria
Por francezët kishin nënvlerësuar artilerinë e vietnamezëve pas kodravea Të gjitha pajisjet ishin transportuar nga dhjetëra- mijëra punëtorë, shumica gra e fëmijë, që mbanin materiale për qindra milje në xhungël, duke punuar ditë e natëa Më 13 mars, vietnamezët nisën një sulm të ashpër me artileri dhe morën kodrat rrreth e qarka Tashmë pista ajrore nuk mund të përdoreja Garnizioni francez ishte izoluar dhe rrethimi po ngushtoheja
Ishte kjo situatë kritike që bëri që francezët të kërkojnë ndihmë në mënyrë të dëshpëruar tek amerikanëta
Më të zellshmit për të ofruar ndihmë nga pala amerikane ishin zëvendëspresidenti Richard Nixon, që nuk kishte fuqi politike, dhe admirali Radforda Po ashtu i zellshëm ishte edhe Sekretari i Shtetit, John Foster Dulles, që ishte i fiksuar me kryqëzatën kundër komunizmita Më i rezervuar ishte presidenti Eisenhower, i cili megjithatë dha një konferencë për shtyp në prill duke folur për të famshmin efekt domino të përhapjes së komunizmit nga një vend në tjetrina
E shtuna e 3 prillit 1954 ka hyrë në historinë e Amerikës si “dita kur nuk hymë në luftë”a Atë ditë Dulles takoi liderët e Kongresit, që shpreheshin se nuk do mbështesnin ndërhyrjen ushtarake në rast se nuk do përfshihej edhe Britaniaa Eisenhower i dërgoi një letër kryeministrit britanik, Winston Churchill, duke paralajmëruar për pasojat që do kishte në Perëndim rënia e Dien Bien Phua Ishte rreth kësaj kohe, në një takim në Paris, që Dulles mesa duket bëri ofertën befasuese për francezët, që të merrnin armë bërthamorea
Në fakt, Dulles nuk ishte autorizuar kurrë që të bënte një ofertë të tillë ndaj është e vështirë që të gjesh prova konkrete për këtëa Është e mundur që fjalët e tij të jenë keqkuptuar ose të jenë përkthyer gabima
“Në fakt ai nuk bëri një ofertëa Bëri një sugjerim dhe një pyetjea Ai përdori fjalët fatale bombë bërthamore,” pati deklaruar Maurice Schumann, një ish- ministër i Jashtëm, përpara se të vdiste në vitin 1998a “Bidault menjëherë reagoi sikur nuk e mori seriozisht ofertën”a
Sipas profesorit Frend Logevall, nga Cornell University, Dulles “të paktën foli në terma të përgjithshëm mbi mundësinë që francezët të përdornin dy ose tre armë taktike bërthamore kundër pozicioneve të armikut”a
Bidault e hodhi poshtë ofertën, thotë ai, “pasi e dinte se nëse do vriteshin shumë vietnamezë, po ashtu do shkatërrohej edhe vetë garnizioni”a
Në fund, nuk pati asnjë ndërhyrje të amerikanëve dhe britanikët nuk u përziena
Javët e fundit të betejës së Dien Bien Phu ishin të tmerrshmea Toka u bë e gjitha baltë me ndryshimin e kohës dhe njerëzit nisën të zvarriteshin nëpër kanale, njësoj si në betejën e Verdunit në vitin 1916a Më 7 maj 1954, pas një rrethimi 56- ditor, ushtria franceze u dorëzuaa Në total, nga pala franceze llogariten 1a142 të vdekur, 1a606 të zhdukur dhe mbi 4500 të plagosura Viktimat në kampin vietnamez përllogariten në 22 mijëa
Këtë vit shënohen dy ngjarje të rëndësishme- njëqindvjetori i shpërthimit të Luftës së Parë Botërore dhe 70- vjetori i D- Daya Por ne nuk duhet të harrojmë këtë betejë të ndodhur 60 vjet më parëa
Në historinë e dekolonializimit ishte hera e parë që një ushtri profesioniste evropiane u mund totalisht në një betejë fushorea
Kjo shënoi rënien e Perandorisë Franceze në Lindjen e Largët dhe ofroi një frymëzim për të tjerë luftëtarë anti- kolonialëa
Nuk është çudi që pak javë më vonë shpërtheu një rebelim në Algjeri- çka shënoi nisjen e një tjetër konflikti të përgjakshëm dhe dramatik, që zgjati tetë vitea
Ushtria franceze rezistoi kaq shumë në Algjeri edhe në nderim të asaj që humbi në Dien Bien Phua
Aq e fiksuar ishte ushtria nga kjo ide, sa në vitin 1958 mbështeti një puç kundër qeverisë, e cila besohej se po përgatiste atë që nga gjeneralët quhej një “Dien Bien Phu diplomatik”a
Ky puç solli në pushtet gjeneralin De Gaulle, që vendosi një regjim të ri presidencial që është akoma në fuqi në Francëa
Kështu që valët e Dien Bien Phu ndjehen akoma edhe sota
Po ashtu në vitin 1954, Franca nisi që të punonte për të pasur edhe ajo arsenalin e saj të pavarur bërthamora
Për vietnamezët, megjithatë, Dien Bien Phu ishte vetëm raundi i parëa
Amerikanët, që refuzuan që të angazhohen direkt në vitin 1954, grtadualisht u zhytën në luftë- në Luftën e Dytë të Vietnamit- gjatë viteve 1960a
Source: Tema – Aktualitet