Dosja sekrete të UDB-së, Shërbimit Sekret Jugosllav, në vitet 1944-1953a Në këtë dosje janë përfshirë të dhëna të hollësishme për grupet shqiptare që vepronin në Itali, Greqi, Austri, Gjermani, Francë, Angli, Turqi, Siri, Liban, Egjipt, SHBA, Kanada, Australi, Zelande e Re dhe Brazila
Dosja e UDB-së, e përshkruan emigracionin shqiptar se mori një karakter politik, kryesisht gjatë Luftës së Parë Botërore, posaçërisht me daljen në skenë të vëllezërve Frashëri, Ismail Qemal Vlorës, Mihal Gramenos, Çerçiz Topullit dhe të trimave të tjerë të kombit shqiptar, që luftuan kundër pushtuesve të huaja
“Edhe gjatë kohës së sundimit të Zogut, nga viti 1924, shqiptarët e vazhduan luftën politike jashtë shtetit kundër Zogut”, vijon raporti i shërbimit sekret jugosllava Aty thuhet se Fan Noli, kryetar i atëhershëm i qeverisë shqiptare, u arratis së bashku me miqtë e tij, fillimisht në Austri dhe më vonë në Shtetet e Bashkuara, ku u vendos në Bostona
UBD-ja përshkruan se, kur në vitin 1939, Italia fashiste pushtoi Shqipërinë, mbreti Zog me ithtarët e vet, u vendos në Kajro, ku formoi shtabin e grupit të tij monarkist “Legaliteti”a Ndërsa, në kohën e çlirimit të plotë të Shqipërisë nga pushtuesit e huaj, në fund të vitit 1944, rreth 4 mijë shqiptare, që i ikën Ushtrisë Çlirimtare Popullore të Shqipërisë, u arratisën se bashku me trupat okupuese gjermane në Itali, Austri dhe Gjermania
Ndër ta, sipas UDB-së, ishin disa nga liderët shqiptarë – bashkëpunëtorë të okupatorit, bashkë me ithtarët e tyre, si nëpunësit e mesëm dhe të ulët të aparatit të okupatorita Shumica e tyre iku, nëpërmjet Dalmacisë, në Austri, nga autoritetet perëndimore, i transferuan në kampet në Italia Një numër i vogël iku në Itali nëpërmjet detita Pjesa më e madhe e tyre, u vendos në Romë, Bari, Napoli, etja, qytete këto që kishin në afërsi kampe, për pranimin e refugjatëve të ardhur nga vendet e Evropës Lindorea
Emigracioni shqiptar në Itali, në periudhën mes dy luftërave botërore
Në dallim nga emigracioni i parë shqiptar, i cili pothuajse është italianizuar, emigracioni shqiptar i pas Luftës së Parë Botërore, dallohet për luftën e vet politike, posaçërisht pas ikjes së Fan Nolit dhe ardhjes në pushtet të Mbretit Zoga Emigracioni shqiptar në Itali, ishte politikisht shumë i trazuara
Por sidoqoftë, ne do të përqendrohemi në veprimtarinë e asaj pjese të emigracionit të atëhershëm, i cili zhvillonte që nga Italia veprimtari kundër sundimit të Mbretit Zog, pavarësisht nga disponimi pro-italian që kishte vetë Zogua
Emigracioni shqiptar në Itali, përbëhej nga rryma të shumta politike, që s’arrinin dot të koordinonin veprimtarinë e tyrea Secila, sipas mënyrës së vetë, punonte kundër Zogut, por pa arritur të zhduknin dot mospajtimet, të cilat shkonin shpesh deri në qërim të hapur hesapesha Kështu, në Brindisi iu bë atentat kolonel Shefqet Korçësa
Shefqeti, që ishte kundërshtar i Zogut, gëzonte simpati të madhe te ushtria shqiptarea Në këtë rast, emigrantët shqiptarë fajësuan qeverinë italiane që s’kishte bërë hetimet e duhura, njëlloj si dhe në rastin e vrasjes së Luigj Gurakuqit, ish-ministrit të Financave në qeverinë e Fan Nolit, nga Ubaldo Stambollaa
Në këtë aferë, ishte përfshirë edhe Konsulli Shqiptar në Bari, Serreqia Të gjitha këto rrethana, lidhen me lojën e dyfishtë që bënte qeveria e atëhershme italiane, e cila ndërkohë që e kishte Zogun pothuajse nën kontroll, vazhdonte ta mbante emigracionin antizogist si një garniturë rezervë, për ta mbajtur Zogun vazhdimisht nën presiona
Emigrantët shqiptarë, si: Eqerem Telhaj, Qazim Koculi dhe Shefqet Korça (para se të vritej), zhvillonin në Brindizi një luftë të hapur kundër Bankës së atëhershme Kombëtare Shqiptare, e cila aso kohë, përbënte një ndër mjetet me të rëndësishme të penetrimit italian në Shqipëria Ndër emrat më të rëndësishëm të emigrantëve shqiptare në Itali, duhet përmendur Koço Tasi, i cili mbante lidhjet me emigrantët shqiptarë në Greqi, posaçërisht me vorio-epirotëta Atëherë flitej se Tasi, pretendonte postin e kryetarit të organizatës së tyrea
Pas Tases, vend të rëndësishëm në jetën politike zuri Ali Këlcyra, i cili në atë kohë qëndronte në Greqi dhe udhëtonte shpesh në Athinë, si dhe në ishullin e Korfuzita Ai ka qenë shumë aktiv dhe u mor sidomos me çështjen e sjelljes në Shqipëri të princit turk Omer Faruk, gjë që do të mbështetej nga pothuajse gjithë nacionalistët e Shqipërisë, duke bërë kësisoj të mundur rrëzimin e regjimit të Zogut dhe çlirimin nga ndikimi italiana Në Itali, gjithashtu, ka qëndruar Myftar Libohova, ministër në qeverinë e Fan Nolita Ai ka qenë i lidhur ngushtë me italianëta
Zogu, në mënyra të ndryshme, provoi të pajtohej me emigrantët, posaçërisht me ata në Italia Ai i ftoi ata shumë herë që të ktheheshin në vend, duke u premtuar se s’do t’u ndodhe asgjëa Mirëpo, emigrantët nuk kishin besim tek Zogu, ngaqë ai kishte vrarë shumë atdhetarë dhe gjykonin, se as qeveria e as senati nuk qenë në gjendje t’u garantonin jetëna
Ndërkohë Zogu punoi me të gjitha forcat për shkatërrimin e emigracionita Si për pajtimin me emigracionin, ashtu dhe për shkatërrimin e tij, punuan njerëz me ndikim të madh, nën udhëheqjen e vetë Zoguta Në këtë drejtim, kanë punuar Eshref Beg Frashëri, Bajram Fevziu, etja
Miku i Zogut, Mehmet Bej Konica, u caktua në atë kohë ambasador në Romëa Me rastin e një udhëtimi që bëri në Bari dhe Brindizi, ai zhvilloi takime me emigrantët, duke u përpjekur t’i pajtonte me Zoguna Në këto bisedime nuk u lejua të merrnin pjesë Mustafa Kruja dhe Qazim Koculia
Pas këtij takimi, një numër i vogël emigrantësh, u kthyen në Shqipëri, ndër ta Qazim Kokoshi (i cili e kishte marrë ftesën e Zogut nëpërmjet të vëllait, Hasan Kokoshit, i cili kishte patur një takim me Zogun, së bashku me disa njerëz me reputacion nga Vlora)a
Zogu këmbëngulte që, të gjithë emigrantët të ktheheshin, ndërsa atyre që nuk dëshironin të ktheheshin, u premtonte t’u lidhte ndihmë të përhershme mujore, me kusht që së paku të largoheshin nga Italiaa
Qeveria italiane mori masa për të penguar këto plane të Zoguta Një numër i konsiderueshëm emigrantësh u plagosëna Në Bari u plagosën disa, nga rrethinat e Gjirokastrësa
Në Sarandë u burgos Islam Bej Prishtina, Kryetar i Komunës së Këlcyrës, xhaxhai i Ali Këlcyrës së njohur, me tej Neki Starova, ish-prefekt i Pogradecit, ish-deputeti popullor, Xhelal Koprencka, ish-nënkoloneli Hysni Lepenica, si dhe Beqir Syla, etja
Këto burgosje nxitën madje dhe një debat në Parlamentin italian, ku disa deputetë italianë, kërkuan në interpelancë ministrin e Punëve të Jashtmea Qeveria italiane e informoi Parlamentin se burgosjet ishin bërë për arsye të sigurisë me “karakter lokal”a
Emigracioni shqiptar në Itali ka luajtur një rol të konsiderueshëm dhe në kryengritjen që shpërtheu kundër Zogut më 20 nëntor 1926, në rrethinat e Shkodrësa Kryengritjen e udhëhoqi një farë Don Loro Gjokaa Emigrantët në Itali, edhe pse e gjykonin këtë kryengritje të parakohshme, kur ajo shpërtheu, nga Zara dhe Brindizi, premtuan se do ta ndihmonina
Në këtë kryengritje morën pjesë disa emigrantë, që erdhën nga Italia me anijen “Molfeta”a Edhe pse Zogu arriti ta thyente aksionin e Don Loro Gjokës dhe të tjerëve, të cilët nxitën kryengritjen në fiset e Pukës dhe të Mirditës e bënë luftime të ashpra për Shkodrën, emigrantët në Itali, vazhduan t’u dërgonin ndihmë dhe përkrahje kryengritësvea
Në ditët e para të dhjetorit të vitit 1926, u hetua njëfarë veprimtarie e emigracionit në ishullin e Korfuzit, me siguri nën ndikimin e kryengritjes që përmendëma Udhëheqësi i emigracionit shqiptar në Korfuz, ishte Xhavit Leskovikua U vendosën lidhjet mes këtij emigracioni dhe atij në Italia
Qeveria e Zogut mori masa sigurie, duke i lënë në dorë të lirë komandës së xhandarmërisë së Zonës Jugore, të komanduar Hysni Demaa Xhandarmëria mori përforcime, ndërkaq pushteti rekuizoi kamionë për nevoja të vetaa Në atë sektor, pati dhe burgosje masivea
Qeveria e Serbo-Slloveno-Kroate dhe Shërbimi Informativ Jugosllav, treguan interesim të madh për emigracionin shqiptar, veçanërisht për atë të Italisëa Konsulli i atëhershëm jugosllav në Bari (1926), mori 4a000 monedha ari për të ndihmuar emigracionin shqiptara Në atë kohë, agjentët jugosllave filluan një propagandë të rreptë për t’i bindur emigrantët shqiptarë të pranonin ndihmën mujore që u ofronte Beogradi, për t’i lidhur pas vetesa
Në këtë propaganda, u dallua në Itali veçanërisht Doktor Anton Sadedini, që vepronte sipas porosisë së marrë nga ministri fuqiplotë jugosllav në Romë, Baluxhiqa Rrethanat jashtëzakonisht të vështira që ekzistonin në Shqipëri pas Luftës së Parë Botërore, tatimet dhe taksat e mëdha, korrupsioni, arbitrariteti i xhandarmërisë, varësia ekonomike e vendit për shkak të financave të paorganizuara, luksi i Zogut, etja
Këto, e çuan vendin në vartësi të plotë nga fuqitë e huaja, sidomos nga Italiaa E gjithë kjo ishte në dobi të emigracionit politik jashtë shtetit, i cili zhvillonte aktivitet të plotë, me gjithë ndonjë sukses të Zogut dhe “pajtimin” e njerëzve të veçantë me tëa
Emigracioni në Itali, pas Luftës së Dytë Botërore
Penetrimi italian në Shqipëri, pas Luftës së Dytë Botërore, u krye nëpërmjet të gjitha poreve të jetës politike, ekonomike dhe publike, prandaj si pasojë, një numër i konsiderueshëm njerëzish u lidhën politikisht apo ekonomikisht me Italinë, shumë shqiptarë studiuan në shkollat e mesme dhe të larta italiane, apo në akademi ushtarakea
E gjithë kjo kushtëzoi, në çaste të ndryshme politike, emigrimin e një numri të konsiderueshëm njerëzish në Italia Kjo mori përmasa të mëdha sidomos pas kapitullimit të Italisë në Luftën e Dytë Botërore, apo pas përfundimit të luftësa Në periudhën 1943-1945, në Itali emigroi një numër i madh shqiptarësh, shumica bashkëpunëtorë të italianëve dhe kundërshtarë të Lëvizjes Çlirimtare Popullore të Shqipërisëa
Emigrantët shqiptarë në vitet e para pas Luftës së Dytë Botërorea jetuan nëpër kampet e ngritura nga IRO, në Itali; numri më i madh i tyre ishte në kampin “Reggio Emilia”a Anglo-amerikanët i lanë të lirë një pjesë të emigrantëve, ndër të cilët dhe 80-të ish-funksionarë të lartë gjatë kohës së pushtimit, të shpallur “kriminelë lufte”a
Tani emigrantët shqiptarë jetojnë kryesisht në këto qytete: Në Romë, jetojnë kryesisht njerëz me reputacion dhe udhëheqës të partive dhe të rrymave politike në emigraciona Mund të thuhet pa frikë se, pjesa më e madhe e emigracionit politik shqiptar, është përqendruar në Romëa
Në Bari, krahas një pjesë të vogël emigrantësh, jetojnë shqiptarë të tjerë – afaristë, tregtarë, të cilat kanë me siguri një farë kapitali, ose para që i kanë marrë me vete kur kanë emigruara
Në Napoli, në kampet dhe qendrat e pranimit përreth tij, vazhdojnë të qëndrojnë një numër i konsiderueshëm emigrantësh, të cilët nuk janë transferuar ende në shtete të tjera, por as nuk janë liruar, ngaqë nuk kanë kushtet e mjaftueshme për të siguruar ekzistencëna Në Firence dhe Milano, jetojnë kryesisht studentë, që vazhdojnë aty studimet, por dhe një numër i vogël tregtarësh, të cilët materialisht qëndrojnë shumë mirëa
Tani në Itali, jetojnë rreth 200-300 emigrantë shqiptarë, ndërkohë që numri i tyre më parë ka qenë rreth 800, duke llogaritur veç të ikurve gjatë okupacionit, apo pas çlirimit të Shqipërisë, dhe ata që u ndodhën aty pas kapitullimit të Italisë, si studentë apo tregtarëa
Të gjithë emigrantët shqiptarë në Itali, me përjashtim të një numri të vogël, bëjnë jetë mjaft të vështirëa Një pjesë të emigrantëve i ka ndihmuar IRO-ja, pjesën tjetër e ndihmuan tregtarët, që kanë punëtoritë dhe ndërmarrjet e tyre, por pjesa me e madhe e emigracionit është lënë në mëshirë të fatita
Ky çast, ka qenë vendimtar në pjesën dhe ekzistencën e shqiptarëve në Itali, kjo është dhe arsyeja përse pjesa më e madhe e tyre ka shkuar në SHBA-ës, Australi dhe në vendet e Lindjes së Mesmea Në SHBA-ës dhe në Australi, shkuan më së shumti ortodoksët, ndërkaq një pjesë e vogël e myslimanëve, shkoi në vendet arabea Jetojnë mirë vetëm udhëheqësit e Komitetit “Shqipëria e Lirë”a Por dhe mjaft emigrantë me reputacion, gjenden në një pozitë të vështirëa
Plaku Gjon Marka Gjoni me të birin, bëjnë jetë mjaft të vështirë, jetojnë në një banesë krejt të papërshtatshme, vishen keq, pinë duhanin më të keq, jetojnë pra, duke u mbajtur vetëm nga miqtëa Kolë Bibë Mirakaj, deri para pak kohësh jetonte më lëmoshat e një manastiria Para disa muajsh, u largua që aty dhe kërkoi që ta punësonin në një magazinë, që ende nuk është përfunduara
Ai jeton në varfërinë më të madhe, ndër gjithë anëtarët e “Bllokut Indipendent”a Bëjnë jetë të mire, vetëm Ismail Vërlaci, në sajë të pasurisë që solli më vete i ati në Itali, si dhe Ernest Koliqi, në sajë të punës që kaa
Qeveria italiane, deri tani s’ka bërë asgjë për të ndihmuar emigracionin shqiptar, madje s’ka zgjidhur as punësimin e tyre, sepse në Itali, nuk ka punë për emigrantëta Deri në sh’formimin e saj, IRO-ja, i ndihmoi emigracionit shqiptar, duke e vendosur nëpër kampe, ndërkaq pas shformimit të saj, emigracioni mbeti rrugëve, pa kurrfarë kujdesi, prandaj dhe u shtrëngua të shpërngulej në vende të tjeraa
Mirëpo, organet e Qeverisë italiane edhe më tej vazhdojnë të interesohen gjallërisht për emigracionin shqiptara Shumica e liderve shqiptare që kishin qenë të lidhur me Italinë, vazhdojnë edhe tani të mbajnë kontakte të vazhdueshme me disa funksionarë italianëa
Disa prej tyre, janë në kontakt të vazhdueshme me disa funksionarë italianëa Disa prej tyre janë në kontakt me pallatin “Chiggi” (Qeveria italiane)a Kështu, para jo shumë kohë, në pallatin Kixhi, u priten Sait Kryeziu, Ekrem Telhaj dhe Asllan Koçia Sivjet këto lidhje, janë përforcuar edhe më, ç’ka mund ta lidhim me marrëdhëniet e shtetit tonë me Italianëa
Italianët nuk mund të pajtohen me ata që në të kaluarën kanë qenë kundërshtarë të italianëve, apo që mbetën të tillëa Kështu në muajin prill 1952, u zhvillua procesi kundër emigrantit shqiptar, Xhelal Staravecka, i akuzuar për vrasjen gjatë kohës së luftës të 100 karabinierëve italianë, si dhe të kolonel Gamucci-ta
Xhelal Staravecka, ka kryer Akademinë Ushtarakë në Tiranë, gjatë kohës së Zogut dhe ka qenë oficer i Ushtrisë Shqiptarea Më 1941-in, ka qenë anëtar i Partisë Komuniste Shqiptare, mirëpo duke e ndjerë veten të mënjanuar, doli nga kjo parti dhe më pas u emërua komandant i Xhandarmërisë në Tiranëa
Në Itali, veprojnë disa parti dhe grupe politike të emigracionit shqiptara Më i rëndësishmi ndër to, është Komiteti Kombëtar “Shqipëria e Lirë”, i formuar në gusht të vitit 1949, me nismën e anglo-amerikanëve; pastaj “Blloku Kombëtar Indipendent”, i formuar më 1946-ën, me ndihmën e italianëve dhe të Vatikanita/Memorieaal
Vijon numrin e ardhshëm
The post “Shërbimi sekret Jugosllav, tregoi interes të madh për emigracionin anti-zogist dhe Konsulli në Bari, mori 4a000 monedha ari…”/ Dosja e UDB-së, për mërgatën politike shqiptare appeared first on Gazeta Shqiptare Onlinea